Temat słowotwórczy i formanty w wyrazach pochodnych

Witajcie!
Dzisiaj poświęcimy czas na temat słowotwórczy i formanty w wyrazach pochodnych. Przygotowałam trochę coś nowego, ze względu na to, iż nie mogłam dodawać tutaj żadnych plików, przysłużę się o linki, które mam nadzieję, że zadziałają tak jak potrzeba

A więc, w poprzednim wpisie mówiłam o wyrazach podstawowych i pochodnych.
Wyrazy pochodne tworzy się od wyrazów podstawowych za pomocą formantów słowotwórczych. Część wspólna wyrazu podstawowego i wyrazu pochodnego to temat słowotwórczy.


wyraz podstawowy -> wyraz pochodny = temat słowotwórczy + formant

dom -> domek = dom- + -ek
książka -> książkowy = książk- + -owy
lek -> lekarz = lek- +-arz
gotować -> gotowanie = gotow- +-anie
specjalista -> spec = spec- + 0
ręka -> rączka = rącz- + -ka
pieróg -> pierożek = pieroż- + -ek
upał -> upalny = upal- + -ny
śmiech -> śmieszność = śmiesz- + -ność


W temacie słowotwórczym mogą zachodzić oboczności, czyli wymiana, zanik lub pojawienie się głosek. Na przykład:

łata : łaciaty (t wymienia się na c' )
mleko : mleczko (k wymienia się na cz)
pieróg : pierożek (g wymienia się na ż)
upał : upalny (ł wymienia się na l)
dach : daszek  (ch wymienia się na sz)
dąb : dębowy (ą wymienia się na ę)
anioł : anielski (o wymienia się na e ; ł wymienia się na l)
pies : psi (p' wymienia się na p; e zanika ; s wymienia się na s')

Co dokładnie oznacza p' ? - zastosowane przeze mnie w ostatnim przykładem znak [ ' ] oznacza zmiękczenie, jeśli jest wyraz pies - to zmiękczeniem jest samogłoska i ,która stoi bezpośrednio za p , dlatego stawiamy ten apostrof, wymiana zachodzi na wraz psi, gdzie po p nie ma zmiękczenia.

Wyróżnia się oboczności:

• jakościowe - jedna głoska wymienia się na inną głoskę, np: dół - dołek (ó ; o) - oboczność samogłoskowa, blacha - blaszany (ch ; ch) - oboczność spółgłoskowa
• ilościowe - zanika samogłoska "e" , np: lasek -> laskowy 

A więc

TEMAT SŁOWOTWÓRCZY - część wspólna wyrazu pochodnego i wyrazu podstawowego

FORMANT SŁOWOTWÓRCZY - cząstka, za pomocą której tworzy się nowy wyraz

Przejdźmy teraz do rodzajów formantów

 Wyróżniamy 4 rodzaje

• przedrostek (prefiks) - formant dodany przed podstawą słowotwórczą, np. od-czytać, za-gadać, nie-miły 
• przyrostek (sufiks) - formant dodany po podstawie słowotwórczej, np. pies-ek, grab-arz, sił-ownia
• wrostek (interfiks) - formant łączący dwie podstawy słowotwórcze, m.in. -i-, -o-, -y-, np. gwiazd-o-zbiór, list-o-nosz, cudz-y-słów, sam-o-lot, łam-i-główka
• formant zerowy (O) - znajduje się w wyrazach pochodnych utworzonych przez odrzucenie zakończenia wyrazu podstawowego, np.  napis + O <- napisać

OSTATNI PUNKT NA DZISIAJ TO FUNKCJE FORMANTÓW

Poszczególne formanty nadają wyrazom określone znaczenie. Niektóre formanty mogą pełnić kilka funkcji

I tutaj właśnie moja wielka próba.
Zapraszam, do kliknięcia linka, aby zobaczyć funkcje formantów przedstawione w tabelce.
Mam nadzieję , że wszystko Wam się odtworzy i zobaczycie funkcje formantów.

LINK: TUTAJ

Jeśli byłyby jakieś problemy z linkiem, proszę o wiadomość w komentarzu.

Na dzisiaj to już koniec, zapraszam Was niedługo, gdzie zajmiemy się rodziną wyrazów


-------------------------------------------------------------------------


                 kiki2000